Trump-Musk ayrılığının perde arkasında ne var? Kırılma anları nelerdi?
ABD Başkanı Donald Trump’ın en önemli danışmanlarından biri olan ve Hükümet Verimliliği Bakanlığı’nı yöneten Elon Musk, federal bürokrasiyi yeniden şekillendirmek ve hükümet harcamalarını kısmak için tartışmalarla dolu bir sürece öncülük ettikten sonra yönetimden ayrıldığını duyurdu.
Musk, sahibi olduğu sosyal medya platformu X’te, “planlanmış zamanının” sona erdiğini yazdı.
Musk ayrılık açıklamasında, Başkan Trump ve Cumhuriyetçilerden büyük bir kopuşla, Trump’ın büyük vergi kesintileri içeren dev harcama tasarısını onaylamadığını söyledi.
CBS News’e verdiği röportajda Musk, “Açıkçası bütçe açığını azaltmak bir yana artıran ve DOGE ekibinin yaptığı işi baltalayan devasa harcama tasarısını görmek beni hayal kırıklığına uğrattı” dedi.
Bu hafta verdiği bir röportajda Musk, federal hükümetin büyüklüğünü azaltma çabalarının beklediğinden çok daha zor olduğunu söyledi:
“Federal bürokrasinin durumu tahmin ettiğimden çok daha kötü. Sorunlar olduğunu düşünüyordum ama başkentte işleri iyileştirmeye çalışmak en hafif tabirle çetin bir mücadele.”
Söz verdiği bağış ortada yok
Orta Doğu’da bir yapay zeka veri merkezi inşa etmek üzere rakip bir şirkete giden kârlı bir anlaşma hakkında Trump yönetimine şikayette de bulunan Musk, Trump’ın siyasi operasyonuna verdiği 100 milyon dolarlık taahhüdü de henüz yerine getirmedi.
Bir zamanlar kendisini Başkanın “ilk kankası” olarak tanımlayan Musk, artık Trump’a karşı mesafeli.
Musk, 2024 Başkanlık Seçimleri’nde bilinen en büyük siyasi bağışçıydı ve bu yıl Trump’ın danışmanlarına 2026 Ara Seçimleri’nden önce Başkanın ekibi tarafından kontrol edilen gruplara 100 milyon dolar vereceğini belirtmişti.
Milyarderin izi, hükümet genelinde personel görevlendiren harcamaları büyük ölçüde azaltmaya yönelik bir girişim olan bu çaba aracılığıyla resmi Washington’da hala sıkı bir şekilde hissediliyor. Ancak Musk son günlerde siyasete çok fazla zaman harcadığını söyledi ve Trump yönetimindeki çalışmaları nedeniyle kendisinin ve şirketlerinin uğradığı itibar kaybından yakındı.
Musk bu hafta bir teknoloji haber kaynağı olan Ars Technica’ya verdiği röportajda, “Sanırım siyasete biraz fazla zaman harcadım. Hükümet tarafında muhtemelen biraz fazla olan göreceli bir zaman ayırma durumuydu ve son haftalarda bunu önemli ölçüde azalttım” dedi.
Musk’ın adını anmadı
Musk’ın eleştirileri sorulduğunda Trump doğrudan yanıt vermekten kaçındı. Tasarının her yönünü sevmediğini kabul etmekle birlikte tasarıyı savundu ve Cumhuriyetçilerin tasarıyı ilerletme çabalarını övdü. Musk’ın adını bir kez bile ağzına almadı.
Ancak Beyaz Saray’ın politikadan sorumlu özel kalem müdür yardımcısı Stephen Miller, sosyal medya üzerinden isim vermeden Musk’a yanıt verdi. Miller, birçok bağımsız analizin aksini söylemesine rağmen tasarının bütçe açığını azaltacağını iddia etti ve Musk’ın ekibi tarafından yapılan kesintilerin harcama tasarısıyla ilgisi olmadığını belirtti.
Rakip şirketle dev anlaşma
Bir Beyaz Saray yetkilisine göre, Trump’ın bu ayki Orta Doğu gezisi öncesinde Musk, rakip bir yapay zeka şirketi ile Birleşik Arap Emirlikleri arasında Abu Dabi’de devasa bir veri merkezi inşa etmek üzere yapılan bir anlaşmaya da itiraz etti.
Yetkiliye göre Musk, Başkanın yapay zeka danışmanı David Sacks’a ve diğer Beyaz Saray yetkililerine, Sam Altman ile birlikte kurduğu ve o zamandan beri arasının açık olduğu OpenAI’nin de dahil olduğu Abu Dabi projesi hakkında şikayette bulundu.
Ayrıca diğer yapay zeka şirketleri için daha geniş çaplı bir adalet sağlanması konusundaki endişelerini dile getirdi ve kendi şirketi xAI’nin anlaşmaya dahil edilmesini istedi, ancak sonuçta dahil edilmedi.
OpenAI anlaşması, Trump yönetimi ile Birleşik Arap Emirlikleri arasında Abu Dabi’de bir yapay zeka kampüsü inşa etmek üzere imzalanan bir planın ardından geldi.
Musk, Başkan’ın Orta Doğu gezisine katıldı ancak Trump Musk’ın adını kamuoyu önünde pek anmadı. Körfez’deki yabancı yetkililer de Musk’tan çok Trump’ın bölgedeki özel temsilcisi Steve Witkoff’u aramakla ilgileniyor gibiydiler.
14 Mayıs’ta Trump’ın zengin destekçilerinden oluşan bir kalabalık Katar Emiri ile akşam yemeği öncesinde Katar’ın Lusail Sarayı’nda toplanırken, Musk da diğer herkes gibi Trump’ın elini sıkmak için kabul kuyruğunda bekledi.
Milyarderin kenardaki rolü, yeni yönetimin başlarındaki hakimiyetinden ciddi bir değişimi işaret ediyordu.
Şubat ayında Musk, Muhafazakâr Siyasi Eylem Konferansı’nda sahneye bir testere ile çıkmış ve “bazen bir saat içinde milyarlarca dolar tasarruf etmenin ne kadar kolay olduğunu” söylemişti.
Musk’ın DOGE ekibi, maliyet tasarrufu çabalarını defalarca şişirdi, zaman zaman federal sözleşmelerin sona erdirilmesiyle ilgili daha sonra sildikleri hatalı iddialar yayınladı.
Musk’ın çabalarına aşina olan ve iç tartışmaları anlatmak için isimlerinin gizli kalması koşuluyla konuşan kişilere göre, Musk’ın yürürlüğe koymak istediği kesintiler beklediğinden çok daha zordu ve zehirli olduğunu düşündüğü bürokrasi hakkında daha fazla bilgi edinme konusundaki ilgisizliği, özellikle Capitol Hill’deki çabalarını engelledi.
Yönetimin ilk 90 günü boyunca bazı Beyaz Saray yardımcıları, yönetimin Musk ve onun sevmediği kişileri hedef almak için X’i kullanma isteği tarafından esir alındığını düşündü. Musk’ın Trump’la doğrudan bir iletişim hattı vardı ve bazı kabine yetkililerinin karşı çıktığı, federal çalışanları en iyi beş başarılarını listeleyen haftalık bir e-posta göndermeye zorlamak ya da işten çıkarılma riskini göze almak gibi önlemleri teşvik etti. Bu zorunluluk bu hafta Savunma Bakanlığı’ndaki sivil çalışanlar için kaldırıldı.
Trump’a ardı ardına gelen şikayetler
Musk, DOGE’nin çalışmalarıyla ilgili bazı manşetler ve milletvekilleri ile kabine yetkililerinden gelen şikayetler kulak ardı edilmesi zor hale gelene kadar Trump’ın ilgisini çekmeye devam etti. Trump’ın düşüncelerini bilen kişilere göre Başkan için kırılma noktası, New York Times’ın bir haberinden Musk’ın Pentagon’da Çin hakkında hassas bir brifing almak üzere olduğunu öğrenmesi oldu. Bu kişiler, Musk’ın olası çıkar çatışmalarıyla ilgili soruları defalarca geçiştiren Trump’ın bundan hoşnut olmadığını söyledi.
Musk’a yakın kişilere göre, Musk’ın ulusal siyasete ilişkin hayal kırıklığı yakın geçmişteki iki olaya dayanıyor: Başkan’ın gümrük vergisi rejiminden duyduğu hayal kırıklığı ve Wisconsin’deki bir yargı ihalesini kaybeden bir adayı desteklemek için harcadığı yaklaşık 25 milyon dolar.
Bürokrasiyi altüst etme çabalarına gelince, Musk geçen ay 1 trilyon dolarlık federal harcamayı kısma hedefine ulaşmanın mümkün olduğu konusunda ısrar etti:
“Ama bu uzun bir yol ve biliyorsunuz, bu gerçekten zor. Mesele, kabinenin ve Kongre’nin ne kadar acı çekmeye hazır olduğu. Çünkü bu yapılabilir, ancak çok sayıda şikayetle uğraşmayı gerektiriyor. Kongre’de ve başka yerlerde bunu gerçekten yapmak için yeterli siyasi irade olup olmadığının görülmesi gerekiyor.”
Yine de, Musk’ın en önde gelen yardımcılarından birkaçı yeni hükümet rollerine yerleşmiş görünüyor. X de dahil olmak üzere Musk’ın pek çok şirketinde çalışmış sadık bir yöneticisi olan Steve Davis, Genel Hizmetler İdaresi’nde düzenli bir varlık göstermeye devam ediyor.
Milyarder yatırımcı Antonio Gracias, Sosyal Güvenlik İdaresi’ndeki DOGE ekibinin liderliğinden, yabancı uyrukluların yasadışı oy kullanma örneklerini belirlemeye çalışmak için federal veri tabanlarını tarayan bir role geçiş yaptı.
Musk geçtiğimiz ay Tesla yatırımcılarına ve analistlerine hükümet meselelerine ayırdığı zamanı “haftada bir ya da iki güne” indireceğini söyledi ve o zamandan bu yana şirketlerine yeniden angaje olduğunu göstermek için yoğun bir çaba sarf etti.
