ChatGPT’nin diyet listeleri ne kadar güvenilir?
Son zamanlarda yapay zeka destekli sohbet robotlarından diyet listesi almak oldukça popüler hale geldi. Sosyal medyada zaman zaman bu tür diyetleri uygulayarak kilo verdiklerini iddia eden kişilerin paylaşımları, diyet yapmayı planlayanları daha da cesaretlendiriyor. Son olarak, oyuncu Berna Laçin’in X hesabında yaptığı “Bir arkadaşım ChatGPT ile zayıflamış, iyi mi?” paylaşımı, bu yöntemi deneyenlerin sayısının azımsanamayacak kadar fazla olduğunu gösterdi. Laçin’in paylaşımına yapılan yorumlar, çoğu kişinin kilo vermek için bir diyetisyenden destek almak yerine yapay zekanın yaptığı öneriler üzerinden zayıflama sürecine girdiğini gösteriyor.
Peki, pek çok kişinin bel bağladığı bu diyet listeleri ne kadar güvenilir? Uzmanlar, bu yeni trendin arkasında göz ardı edilmemesi gereken riskler olduğuna dikkat çekiyor.
“GAZETE KÖŞELERİNDEN KESİLEN LİSTELERDEN FARKLI DEĞİL”
Yeditepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü Başkanı Doç. Dr. Binnur Okan Bakır, “Obezite basitçe: ‘Daha az ye, daha çok hareket et’ yaklaşımıyla tedavi edilebilecek bir hastalık değil. Obezite, genetik, çevresel, tıbbi birçok nedene bağlı ortaya çıkan karmaşık ve tekrarlayıcı bir hastalık. Bu nedenle de ağırlık kaybına yönelik uygulanacak tüm müdahalelerin altta yatan nedenleri de değerlendirmesi gerekiyor. Günümüzde yapay zeka destekleri uygulamalardan edinilen diyet listeleri önceki yıllarda internet arama motorlarından bulunan veya gazete köşelerinden kesilen listelerden çok farklı değil” diyor.
“TÜM ENGELLERİN TANIMLANMASI GEREKİR”
Bireyin tüm tıbbi geçmişini, aile öyküsünü, hasta öyküsünü detaylıca değerlendirmek gerektiğini kaydeden Doç. Dr. Bakır, “Zayıflama sürecinde de hasta takibine yer verilmeli. Bireyin tıbbi geçmişi, planlanacak beslenme tedavisinin en önemli bileşenlerinden biridir. Bununla birlikte besine erişimi, hazırlama şekli, besin ve beslenme bilgisi, sosyal ve ekonomik faktörler, sürece bağlılığı gibi olası tüm engellerin tanımlanması gerekir” ifadelerini kullanıyor.
Doç. Dr. Bakır, beslenme planının yaş, cinsiyet ve mutlaka kişinin tıbbi durumuna özgü olarak hazırlanması ve bununla birlikte günlük rutinler, ekonomik ve sosyal durumun da dikkate alınması gerektiğine dikkat çekerek, “Diyetisyeninizle kuracağınız iletişim, düzenli görüşme, besin tüketim kayıtlarınız, davranış değişikliklerinizin takibi ve tekrarlayan beslenme eğitimleri sürdürülebilir ve kalıcı çözümler sağlayacaktır” diyor.
“ODAKLANMAMIZ GEREKEN SONUÇ DEĞİL SÜREÇ”
Altta yatan neden ve süreçte ortaya çıkan engeller tanımlanmadığında sürdürülebilir bir yaklaşım ve başarı beklemenin mümkün olmadığını sözlerine ekleyen Doç. Dr. Bakır, sözlerine şöyle devam ediyor: “Ağırlık kaybında odaklanmamız gereken sonuç değil, süreçtir. Sonuca odaklanarak bireye özgü olmayan yaklaşımlarda verilen ağırlığın geri kazanıldığını biliyoruz. Kısa vadeli çözümler başarı anlamına gelmemektedir.”
“SAĞLIKLI DEĞİL”
Beslenme ve Diyetetik Uzmanı Doç. Dr. Ayhan Dağ, yapay zeka (YZ) tabanlı uygulamaların büyük veri setleriyle çalışan sistemler olduğunu belirterek, “Yapay zekanın doğru tahminlerde bulunabilmesi için çok miktarda doğru veriyle eğitilmesi gerekiyor. Sistemde bulunan bilgileri kullanarak bir algoritma oluşturuyor. Çıktının doğruluğu bilgilerin doğruluğuyla ilişkilidir. Dolayısıyla bilgi doğru değilse, çıktı da doğru olmayacaktır” diyor.
Doç. Dr. Dağ, internetteki bilgilerin güvenilirlik durumu dikkate alındığında, YZ’dan yardım alarak zayıflamanın sağlıklı bir yöntem olmayacağının açık olduğunu dile getirdi.
“SAĞLIK SORUNLARINA NEDEN OLABİLİR”
“Diyet, kişinin parmak izi gibidir ve tamamen kişiye özeldir” ifadelerini kullanan Doç. Dr. Dağ, “Hepimizin aynı besin öğelerine gereksinimimiz vardır; ancak farklı miktarlarda. Bunu belirleyen faktörler ise yaş, cinsiyet, boy uzunluğu, vücut ağırlığı, fiziksel aktivite ve bir hastalığın olup olmadığıdır. Bu nedenle yapay zekadan destek alarak zayıflama ya da bir hastalık için diyet tedavisi uygulamak sağlık sorunlarına neden olabilir” diyor.
CHATGPT’YE SORDUK: KARIN YAĞLARIMDAN NASIL KURTULABİLİRİM?
Doç. Dr. Dağ, “Karın bölgesi yağlarımdan kurtulmak için ne yapmalıyım sorusunu soran kişilere ChatGPT, sözü geçen gereksinimleri etkileyen faktörlerden hiçbirini dikkate almadan, bir hastalığınız olup olmadığından bihaber genel geçer ifadelerle önerilerde bulunur” ifadelerini kullanıyor.
Peki, sahiden ChatGPT’ye ‘karın yağlarımı nasıl eritebilirim’ diye sorduğumuzda, nasıl bir cevap alıyoruz?
ChatGPT, karın yağlarından kurtulmak için en etkili yolun, dengeli bir diyetle düzenli egzersizi birleştirmek olduğunu savunuyor ve bu sürecin tamamen kişisel bir plan gerektirdiğinin altını çiziyor. Ancak önerilerde bulunmayı da ihmal etmiyor:
ChatGPT genel olarak şu tavsiyelerde bulunuyor:
Beslenme Düzeni:
* Şeker ve işlenmiş gıdalardan uzak durarak protein, sağlıklı yağlar ve lif içeriği yüksek besinlere odaklanın.
* Öğünlerinizi düzenli tutun ve kalori dengesine dikkat edin.
* Tuz ve hazır sos tüketimini azaltarak su tutulumunu önleyin.
Egzersiz:
* Kardiyo (yürüyüş, koşu, bisiklet) ve güç antrenmanlarını birleştirin.
* Karın bölgesini çalıştıran plank gibi core egzersizleriyle kaslarınızı güçlendirin.
Stres Yönetimi:
* Yüksek stres kortizol hormonunu artırabilir ve bu da karın yağlarının birikmesine neden olabilir.
Yoga, meditasyon veya nefes egzersizleri gibi yöntemleri deneyebilirsiniz.
Uyku:
* Yeterince uyumak metabolizmanızın sağlıklı çalışması için önemlidir. Günde 7-8 saat uyumayı hedefleyin. Ancak en önemlisi, bir uzmana danışarak (diyetisyen veya spor eğitmeni) size özel bir plan oluşturulmasıdır. Çünkü vücut tipiniz, sağlık geçmişiniz ve hedefleriniz bu süreçte belirleyici olacaktır.
ChatGPT genelgeçer önerilerde bulunuyor; ancak biraz daha ısrar edildiğinde kahvaltı, öğle yemeği, akşam yemeği ve ara öğünlere kadar kapsamlı bir diyet listesi sunuyor.
SAĞLIĞINIZI BİLE KAYBEDEBİLİRSİNİZ
Doç. Dr. Dağ, “Bu öneriler kişiler için uygun mudur? Bunu bilmeden bu önerilerin uygulamaya başlanması bireylerin sağlığını kaybetmesine kadar gidebilecek bir sürecin başlangıcı olabilir” diyor.
Sağlıklı beslenme ve kilo kaybını teşvik eden yapay zeka sohbet robotlarıyla ilgili yapılan çalışmalara da dikkat çeken Doç. Dr. Dağ, yapay zekanın beslenme önerileri sunarken eğitimli bir diyetisyenin bireysel ihtiyaçlara göre verdiği ayrıntılı ve doğru yönlendirmeleri yapamadığını dile getiriyor.
Dağ, “Bu uygulamalar, eksik veriler nedeniyle bireylerin sağlığını ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir” ifadelerini kullanıyor.
